Những khúc xương khó nuốt của Việt Nam trong TPP

Lê Vĩnh (BTQ) – Hơn 2 tuần qua Việt Nam rộn rã với niềm vui TPP. Báo chí nhà nước rộn ràng loan tải thắng lợi TPP đầy màu hồng với viễn cảnh một nước nghèo và lạc hậu như Việt Nam nhanh chóng thành rồng, thành hổ nhờ phần bánh được chia trong TPP.

� Xem thêm: Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: TPP đến giờ phút này mới chỉ là 50% chặng đường + Bangkok Post: Sự chia rẽ mà TPP chắc chắn sẽ mang đến.

Trong khi đó, hai điểm của TPP dành riêng cho Việt Nam, và buộc phải thoả mãn hai điều này mới được hưởng các lợi lộc của TPP, thì lại rất ít được báo chí đề cập đến, hoặc nếu có nhắc đến thì chỉ thoáng qua bàn theo một hướng khác.

Hai điểm đó là định hướng xã hội chủ nghĩa và quyền tự do công đoàn (bao gồm cả việc thành lập hội).

Cái đuôi xã hội chủ nghĩa

Việt Nam là nước duy nhất trong 12 quốc gia TPP có nền kinh tế mang “cái đuôi định hướng xã hội chủ nghĩa”.

Khi nói về vị thế của VN trong TPP, Tiến Sĩ Nguyễn Ngọc Trường, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Phát triển Quan hệ Quốc tế (CSSD) cho rằng: “Hiện giờ chúng ta có quyền áp đặt luật chơi (trong nhiều lĩnh vực) và đó cũng là lợi thế chính trị to lớn đối với Việt Nam…”.

Chẳng biết TS Nguyễn Ngọc Trường nói về “lợi thế chính trị nào”? Nhưng điều chắc chắn là chẳng nước nào trong số 11 quốc gia còn lại trong TPP sẽ phải “mọc thêm” cái đuôi xã hội chủ nghĩa cho nền kinh tế của họ để giống với VN. Ngược lại, để được ngồi vào “bàn tiệc TPP”, VN đã thoả thuận phải thực hiện những nguyên tắc giống như 11 nước còn lại. Tức là trong một thời gian ân hạn, VN phải dần dần sửa đổi luật lệ để thu nhỏ và tiến đến cắt hẳn “cái đuôi” xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế của mình.

Đặc biệt là không thể dùng khu vực kinh tế nhà nước, với vốn liếng là tiền thuế của nhân dân để chèn ép doanh nghiệp tư nhân, hầu làm “nhiệm vụ chính trị” cho đảng (như thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã từng tuyên bố).

Cựu bộ trưởng thương mại Lê Văn Triết đã nói về nhu cầu sửa đổi luật lệ cùng cơ cấu kinh tế nêu trên trong một cuộc phỏng vấn mới đây của đài VOA (1). Ông Triết cho rằng: “Việt Nam còn nhiều mặt chưa sẵn sàng cho TPP và cần phải phấn đấu rất nhiều”; và rằng: “cơ cấu kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam cần phải chuyển hóa kịp thời vì không phù hợp với TPP cũng như xu hướng kinh tế thế giới trong thời đại toàn cầu hóa”.

Chuyển hoá kịp thời “cơ cấu kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam” là điều không dễ dàng đối với đảng Cộng Sản VN khi mà hiến pháp mới năm 2013 ghi rõ nền tảng “định hướng xã hội chủ nghĩa này”.

Ngay cả bản dự thảo báo cáo chính trị đại hội 12 của đảng cũng giữ nguyên định hướng đó, và trong diễn văn bế mạc hội nghị trung ương 12 hôm 11/10 vừa qua, TBT Nguyễn Phú Trọng chốt lại phần 1 nói về kinh tế xã hội bằng phương hướng phải: “…Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN…”.

Trong khi đó thì TBT Nguyễn Phú Trọng và Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng trong những lần thăm viếng Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nước Liên Âu đều năn nỉ các chính phủ liên hệ châm chước để nhìn nhận kinh tế VN là nền kinh tế thị trường.

Phản ánh sự mâu thuẫn giữa ý hướng của lãnh đạo đảng và những nhu cầu phải sửa đổi cho tương thích với TPP, trong bài bình luận nhan đề: “Chiêu thức mới cũng không thể lòe người” (2), đăng trên báo Quân Đội Nhân Dân ngày 19/10, qua tác giả Nguyễn Mạnh, Ban Tuyên Giáo Trung Ương cho rằng:

“Đó là một chiến lược, là một sản phẩm của chủ nghĩa đế quốc trong mục tiêu xóa bỏ chủ nghĩa xã hội. Đối với cách mạng Việt Nam, “diễn biến hòa bình” là một nguy cơ thực sự, ngày càng được các thế lực thù địch ráo riết đẩy mạnh, với những thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt.”

Xem ra để được hưởng những lợi ích của TPP, CSVN phải làm sao nuốt trôi được cục xương khó nuốt “cải cách thể chế” này.

Trong bài “Và bây giờ bắt đầu các cuộc đấu mới cho TPP” trên báo trên báo Financial Times ngày 5/10 (3) còn nhấn mạnh rằng: “Thậm chí ở Việt Nam độc đảng, việc thay đổi lãnh đạo lờ mờ hiện ra trong năm 2016 có nghĩa là họ phải đối mặt với những thách thức chính trị riêng mình đối với TPP.”

Quyền tự do công đoàn

Cải cách thể chế không chỉ là khúc xương khó nuốt duy nhất của CSVN trong TPP. Công đoàn độc lập được ấn định trong chương 19 của TPP (bao gồm nhiều điều kiện khác như quyền tự do lập hội, tôn trọng quyền lợi và điều kiện lao động của công nhân viên qua công đoàn độc lập và triệt để giải trừ nạn buôn người) là cục xương khó nuốt thứ hai dành cho VN trong TPP. Malaysia, Brunei và Mexico là ba nước khác cũng phải nuốt cục xương này nhưng nhỏ hơn, vì họ đã có ít nhiều nền tảng cho vấn đề này.

Chẳng thế mà trong cuộc trả lời báo New York Times tối 5/10 ngay sau khi đàm phán xong TPP, Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng nói rằng “Lao động là một vấn đề quan trọng và nhạy cảm của Việt Nam trong quá trình đàm phán”, và phía VN đã “tranh đấu” rất gay go cho vấn đề này.

Ông Vũ Huy Hoàng cho biết: “Điều kiện lao động của Việt Nam không giống với điều kiện của Mỹ hay các quốc gia khác. Chúng tôi tuân thủ các điều khoản của Tổ chức Lao động quốc tế, mà Việt Nam là thành viên. Chúng tôi sẵn lòng đáp ứng được vấn đề lao động này”.

Đến đây thì lòi ra những điều tiềm ẩn khác liên quan đến vấn đề lao động dưới sự lãnh đạo của đảng CSVN. Và xem ra sự “tranh đấu gay go” mà ông Vũ Huy Hoàng nói đến chỉ là tranh đấu cho sự độc quyền lãnh đạo của đảng (ít nhất là trong vấn đề lao động), nhưng cuối cùng thì đảng cũng phải nhượng bộ hầu đổi lấy một ít nhân nhượng từ phía Mỹ (thời gian ân hạn???).

Có nhiều câu hỏi được đặt ra: Tại sao một nhà nước vẫn lớn tiếng tự cho rằng họ luôn luôn tôn trọng nhân quyền lại khó khăn đến thế trong vấn đề tự do công đoàn? Tại sao Việt Nam đã (tái) gia nhập tổ chức lao động quốc tế ILO gần 20 năm nay mà mới chỉ ký kết 8 trong số 13 công ước lao động quốc tế?

Phải chăng vì đảng CSVN là đội “tiền phong của giai cấp công nhân” nên các công ước lao động còn lại quá “lạc hậu”, chưa xứng tầm để CSVN ký kết? Cần lưu ý công ước 87 về tự do công đoàn là công ước CSVN đang mắc nghẽn chưa ký kết. Tại sao quyền tự do lập hội là quyền hiến định mà mười mấy năm nay quốc hội CSVN đã “hơn 10 lần cầm lên lại đặt xuống” (lời ông Dương Trung Quốc) không thông qua được? v.v…. và v.v….

Kết luận:

Trước mắt TPP giúp Nguyễn Tấn Dũng dễ dàng bán cổ phần DNNN lấy tiền tươi nắm trong tay.

Khi đặt bút ký TPP, có lẽ Hà Nội nghĩ rằng với sở trường chơi chữ và láu cá vặt, đồng thời lợi dụng bản chất hám lợi của giới tư bản quốc tế, họ sẽ có thể làm nên những bộ luật để đáp ứng cho TPP rồi sẽ dùng những mưu ma chước quỷ để luồn lách sau này như họ đã từng làm với nhiều hiệp ước quốc tế trước đây. Bên cạnh đó, độc quyền báo chí trong tay nhà nước cũng có thể là một yếu tố khiến CSVN tin tưởng rằng họ có thể tiếp tục bịt mắt nhân dân trong cách họ giải thích các vấn đề về thể chế và lao động.

Tuy nhiên, với TPP thì có thể không dễ dàng như vậy. Những điều khoản về trừng phạt đi kèm với sự mở rộng và hạ thấp hàng rào thuế quan (là lãnh vực VN hưởng lợi nhiều nhất trong TPP) không dễ gì để cho CSVN luồn lách qua được. Đặc biệt trong quyền công đoàn có quyền liên kết với các công đoàn khác cũng như các doanh nghiệp tư nhân có quyền kiện nhà nước đã thu hẹp ngõ luồn lách của CSVN rất nhiều.

Ngoài ra, trong thời đại ngày nay những phong trào đấu tranh cho dân chủ ở VN cũng không dại gì mà không vận dụng các điều kiện của TPP để giành lợi thế trong công cuộc đấu tranh cho một nền dân chủ đích thực.

1. http://m.voatiengviet.com/a/cuu-bo-truong-thuong-mai-tpp-co-the-gay-thiet-hai-lon-cho-viet-nam/2998478.html
2. http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/chong-dien-bien-hoa-binh/chieu-thuc-moi-cung-khong-the-loe-nguoi/383507.html
3. https://anhbasam.wordpress.com/2015/10/07/5359-va-bay-gio-bat-dau-cac-cuoc-dau-moi-cho-tpp/

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: TPP đến giờ phút này
mới chỉ là 50% chặng đường

Khổng Chiêm (CAF) – Để đề phòng có Quốc hội nước nào không thông qua, TPP có quy định chỉ cần 1 số lượng cụ thể các nước thông qua mà tổng GDP vượt quá số lượng quy định thì sẽ có hiệu lực.

Sáng nay (23/10), ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công thương có bài chia sẻ về TPP tại sự kiện “Thị trường Chứng khoán 2016: Đầu tư vào đâu?” do Tạp chí Nhịp cầu đầu tư tổ chức.

Theo Thứ trưởng, đối với lĩnh vực Bất động sản và thị trường Chứng khoán, TPP không mang lại tác động mạnh mẽ như năm 2007, khi Việt Nam gia nhập WTO.

Thứ trưởng phân tích, dòng vốn đầu tư gián tiếp sẽ ra đi thay vì chảy vào các thị trường mới nổi, dòng vốn này sẽ không đi đến bất động sản, chứng khoán và sẽ không thổi bùng lên bong bóng. Với ông Trần Quốc Khánh, xu hướng M&A lĩnh vực này sẽ lên ngôi.

Ngoài ra, Thứ trưởng tin tưởng rằng các chính sách điều hành tiền tệ đã thay đổi, các nhà điều hành tiền tệ sẽ điều hành các nguồn đầu tư và hạn chế các giao dịch ảo trên thị trường. Công tác quản lý thị trường chứng khoán cũng chặt chẽ hơn, các hành vi thao túng giá và năng lực nội giá không còn đất sống.

Đánh giá chung về cơ hội và lợi ích từ TPP với Việt Nam, Thứ trưởng nhấn mạnh Cơ hội và thách thức chỉ có thể xuất hiện nếu TPP trở thành hiện thực, được Quốc hội các nước thông qua. Kết thúc đàm phán đến giờ phút này mới chỉ là 50% chặng đường. “Cần có cái nhìn bình tĩnh hơn về TPP”, Thứ trưởng nói. TPP cũng sẽ có cơ hội và lợi ích nếu các lợi ích đó được xây dựng dựa trên giả định các điều kiện đều thuận lợi.

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cũng nhấn mạnh, cơ hội từ TPP đem lại không đến ngay lập tức, vì nhiều cam kết từ TPP, đặc biệt là cam kết thúc xuất nhập khẩu cần có thời gian và lộ trình. Vì vậy, các cơ hội và lợi ích từ TPP đem lại là tương lai trung hạn từ 4-5 năm.

Để nắm bắt cơ hội, ở tầng quốc gia, Chính phủ cần có sự đầu tư về hạ tầng, điện, cầu cảng, hạ tầng mềm, chất lượng lao động, bộ máy hành chính cần được cải thiện. Ở tầng doanh nghiệp, các doanh nghiệp cần đổi mới tư duy, cần cạnh tranh bằng năng lực, uy tín thay vì cạnh tranh bằng giá.

Cuối cùng, Thứ trưởng cho rằng thay vì hứng khởi khi kết thúc đàm phán, chúng ta cần bình tĩnh trước các cơ hội. “Hãy tự mình hỏi: cơ hội có xuất hiện ngay không? Khi nào? Ngành nào chịu tác động? Doanh nghiệp nào sẽ ảnh hưởng? Cần quay lại các giá trị cơ bản, lưu ý đến quản trị dòng tiền, hoàn vốn và quản lý lợi nhuận. K thể có lợi nhuận đột biến và lợi nhuận quá lớn so với lợi nhuận bình quân”, ông Khánh nói.

Hiệp định TPP có hiệu lực khi Quốc hội 12 nước thông qua. Để đề phòng có Quốc hội nước nào không thông qua, TPP có quy định chỉ cần 1 số lượng cụ thể các nước thông qua mà tổng GDP vượt quá số lượng quy định thì sẽ có hiệu lực; theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh.

Bangkok Post: Sự chia rẽ mà TPP chắc chắn sẽ mang đến

(CAF) – Theo bài viết, xét từ nhiều khía cạnh, thỏa thuận tự do thương mại này về cơ bản đã mang tính chia rẽ và nhiều rắc rối dù nó hứa hẹn mang đến sự tăng trưởng dài hạn và lợi ích cho tất cả các nền kinh thành viên, vốn chiếm đến 40% kinh tế toàn cầu.

Các quốc gia tham gia ký kết TPP. (Nguồn: anongalactic.com)

Tờ Bangkok Post mới đây đã đăng bài phân tích của nhà nghiên cứu Thitinan Pongsudhirak về những tác động trái chiều của hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) vừa được ký kết.

Theo bài viết, xét từ nhiều khía cạnh, thỏa thuận tự do thương mại này về cơ bản đã mang tính chia rẽ và nhiều rắc rối dù nó hứa hẹn mang đến sự tăng trưởng dài hạn và lợi ích cho tất cả các nền kinh thành viên, vốn chiếm đến 40% kinh tế toàn cầu.

Trước hết, xét trên khuôn khổ rộng nhất của tự do hóa thương mại, TPP đem đến sự chia rẽ bởi nó đã phân tán sự chú ý và nguồn lực khỏi Vòng đàm phán Doha của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Thực sự TPP có thể trở thành đòn đánh cuối cùng phá vỡ nền tảng của một hệ thống thương mại thế giới vốn đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong phần lớn bảy thập kỷ qua.

Thứ hai, TPP tạo ra sự chia rẽ giữa các nước đã gia nhập hiệp định này với các nước chưa tham gia.

Đối 12 thành viên khu vực Thái Bình Dương, TPP có thể sẽ làm nảy sinh các cuộc tranh luận dữ dội và tăng thêm các chia rẽ xã hội đang hiện hữu.

Ví dụ như ở nước Mỹ, TPP chắc chắn sẽ trở thành vấn đề chính trong cuộc vận động tranh cử tổng thống năm tới khi mà ứng cử viên Hillary Clinton đã quay lưng lại với hiệp định này để củng cố vị trí ứng cử viên của Đảng Dân chủ.

Thứ ba, TPP sẽ tiếp tục chia tách xa hơn các nền kinh tế thành những nhóm thương mại ưu tiên.

Các sáng kiến để đẩy nhanh khối Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) của các nước ASEAN cùng với Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia, New Zealand và Ấn Độ sẽ tiếp tục được đưa ra và ngày càng được xúc tiến mạnh.

Một RCEP do Trung Quốc lãnh đạo và một TPP do Mỹ dẫn dắt sẽ càng làm tồi tệ thêm cuộc tranh chấp siêu cường giữa Washington và Bắc Kinh, làm ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định của khu vực.

Thứ tư, bản thân các nước ASEAN sẽ càng bị chia rẽ hơn bởi TPP. Bốn trong số 10 nền kinh tế ASEAN đã tham gia TPP, số còn lại thì không.

Việt Nam và Malaysia có thể sẽ chứng kiến các lợi ích thương mại do thương mại mang tới trong nhiều ngành công nghiệp như ôtô, phụ tùng thiết bị và đồ điện tử và Thái Lan sẽ chịu thiệt.

Brunei thì quá nhỏ nhưng Singapore thì lại quá tự do về thương mại để có thể hưởng lợi hơn nữa.

Việt Nam và Malaysia đóng vai trò quan trọng và các hệ quả của thương mại-chế tạo và thương mại-đa dạng hóa đối với các thành viên khác của ASEAN có thể sẽ ảnh hưởng đến sự cố kết và động lực của ASEAN xét về khía cạnh Cộng đồng chung ASEAN cũng như trụ cột kinh tế của cộng đồng này.

Nhìn chung, TPP mang đến vô vàn nguy cơ và thách thức đối với cả các nước đã gia nhập và các nước vẫn đứng ngoài cũng như toàn bộ hệ thống thương mại toàn cầu. Trong khi đó, quá trình phê chuẩn hiệp định của các thành viên TPP vẫn là chuyện còn để ngỏ.